Economie Begrippen Ab

Front 1

aanbesteding

Back 1

vorm van marktorganisatie

-de aanbieders worden verplicht hun verkoopprijs onafhankelijk van elkaar aan de vrager mee te delen
-de vrager geeft de voorkeur aan de aanbieder met de laagst prijs, indien deze voldoende betrouwbaar is
-vrager in sterke onderhandelingspositie

twee soorten
-openbare aanbesteding: enkel prijs als gunningscriterium; andere voorwaarden strak bepaald
-offertevraag: prijs en andere criteria

Front 2

openbare aanbesteding

Back 2

enkel de prijs als gunningscriterium, de voorwaarden en technische specificaties worden op een voldoende precieze wijze bepaald zodat zij geen voorwerp van appreciatie kunnen worden

Front 3

offertevraag

Back 3

de gunning gebeurt aan de voordeligste regelmatige offerte, rekening houdend met de vooraf vastgelegde gunningscriteria, zo mogleijk in volgorde van afnemend belang;
de inschrijvers kunnen zelf vrije varianten voorstellen, die moeten voldoen aan de minimumvoorwaarden van het bestek

Front 4

aanbieders

Back 4

potentiële verkopers

Front 5

aanbodfunctie

Back 5

de reeks van hoeveelheden die de individuele ondernemer, als prijsnemer op de afzetmarkten, op de makrt zou brengen tegen diverse hypothetische prijzen

de stijgende tak van de marginale kostencurve

Front 6

waardeparadox

Back 6

goederen kunnen een lagere gebruikswaarde hebben, maar toch is de ruilwaarde er hoger van (bv. diamant vs water)

Front 7

klassieke leer

Back 7

de klassieke economisten gebruikten het criterium van de materiële rijkdom om het domein van hun wetenschap af te bakenen; menselijke activiteiten konden volgens hen slechts het onderwerp van een economische studie vormen, wanneer ze verband hielden met materiële rijkdom

later verruimden de economen hun studieobject om rekening te kunnen houden met dienstverleningen

Front 8

economie

Back 8

behoort tot de sociale wetenschappen, want bestudeert het handelen van de mens in groepsverband

slechts betrekking tot bepaald aspect van menselijk handelen: het menselijk handelen in situaties van schaarste

Front 9

economisch motief

Back 9

met de beschikbare, schaarse middelen moet maximale welvaart nagestreefd worden

Front 10

productie

Back 10

wanneer de schaarse middelen worden gecombineerd om er goederen en diensten mee te realiseren

Front 11

besteden

Back 11

wanneer de mens goederen en diensten aanwendt voor het vervullen van zijn behoeften

Front 12

schaarste

Back 12

ontstaat doordat mensen geconfronteerd worden met enerzijds een beperkte hoeveelheid middelen, die evenwel alternatief aanwendbaar zijn, en anderzijds een veelheid van doelstellingen waarvoor die middelen kunnen worden gebruikt

Front 13

opportuniteitskosten

Back 13

de kosten van de nadelen die verbonden zijn aan iedere keuze

in concreto: de waarde van het belangrijkste alternatieve doel dat niet kan volbracht worden

Front 14

economische of allocatieve efficiëntie

Back 14

wanneer de toewijzing van schaarse middelen via de manier van het economisch motief is geregeld

de doeleinden zo goed mogelijk voldoen met de beschikbare middelen, in volgorde van belangrijk; worden minder belangrijk naarmate ze deels gerealiseerd zijn

Front 15

technische efficiëntie

Back 15

één bepaalde doelstelling wordt met een minimum aan middelen gerealiseerd

(wordt omvat door economische efficiëntie)

Front 16

micro-economie

Back 16

bestudeert het economisch keuzeprobleem vanuit het oogpunt van een bepaalde huishouding of een bepaald goed

Front 17

macro-economie

Back 17

heeft eerder betrekking op de analyse van de door aggregatie van micro-economische gegevens ontstane data

Front 18

meso-economie

Back 18

duidt eerder op de bedrijfs-, sectorale of regionale economische analyse

Front 19

behoeften

Back 19

verlangens van de mens waaraan hij slechts kan voldoen door het inzetten van schaarse middelen

Front 20

nut

Back 20

de concrete behoeftebevrediging als geval van het aanwenden van een bepaald goed bij de consumptie door een bepaalde persoon in een bepaalde omstandigheid

Front 21

nuttigheid

Back 21

het vermogen van goederen en diensten om in een behoefte direct of indirect te voorzien

Front 22

welvaart

Back 22

de mate waarin behoeften met behulp van schaarse middelen worden bevredigd
(voor bv. een regio, land, persoon of groep van personen)

Front 23

welzijn

Back 23

ruimer karakter dan welvaart: impliceert een bevrediging van verlangens die geen beslag leggen op schaarse middelen

Front 24

productiefactoren

Back 24

schaarse middelen die ter beschikking staan om goederen en diensten te produceren

originele productiefactoren
-arbeid
-milieu
afgeleide productiefactor
-kapitaal

Front 25

arbeid

Back 25

menselijke arbeid bij het produceren

Front 26

bevolkingspiramide

Back 26

verdeelt de totale bevolking van een land in verschillende leeftijdscategorieën

de omvang van de verschillende leeftijdsgroepen wordt voorgesteld door verticaal gekantelde rechthoekige blokdiagrammen met dezelfde basis

Front 27

ruimtelijke milieuschaarste

Back 27

de natuurlijke ruimte schiet te kort om te voldoen aan al de functies die de samenleving wil benutten

ruimtelijke orde moet allocatieproblemen oplossen

Front 28

kwantitatieve milieuschaarste

Back 28

de hoeveelheid van een bepaalde milieucomponent is te gering om aan alle voorgenomen functieaanspraken te kunnen voldoen

onderscheid tussen hernieuwbare (vergt efficiënte beheersvormen die regeneratie en consumptie op elkaar afstemmen) en niet-hernieuwbare grondstoffen (moeilijk allocatievraagstuk: zuinigheid en recyclage)

Front 29

natuurlijk leefmilieu

Back 29

omvat water, bodem, lucht en ecologische samenhang tussen die componenten

milieufuncties:
-inputfunctie
-ruimtescheppende functie
-woonfunctie
-recreatieve functie
-afvalontvangende functie

beschikbaarheid milieucomponent:
-ruimtelijke schaarste
-kwantitatieve schaarste
-kwalitatieve schaarste

Front 30

milieufuncties

Back 30

de gebruiksmogelijkheden van het natuurlijk leefmilieu voor de mens

Front 31

input(milieu)functie

Back 31

het milieu verschaft de nodige grondstoffen en energie om de productie draaiende te houden

Front 32

ruimtescheppende milieufunctie

Back 32

het milieu is nodig om er de menselijke activiteiten in te situeren en om er de duurzame goederen, resultante van de productie, in onder te brengen

Front 33

woon(milieu)functie

Back 33

gezond leefmilieu is noodzakelijk voor de instandhouding van het menselijk leven; ook zekere esthetische eisen

Front 34

recreatieve milieufunctie

Back 34

ontspanning

Front 35

afvalontvangende milieufunctie

Back 35

afvalstoffen kunnen in het milieu worden geloosd
-besparing productiefactoren die anders nodig waren voor sanering afvalstromen
-schade aan andere milieufuncties

Front 36

afvalstoffen

Back 36

residuen van productieve of consumptieve menselijke activiteiten, die om economische of technische redenen voor die activiteiten niet meer worden gebruikt

Front 37

kwalitatieve milieuschaarste

Back 37

de milieufuncties rivaliseren indirect met elkaar via een verandering in de kwalitatieve eigenschappen van een milieucomponent

antivervuilingsbeleid om die problemen aan te pakken

Front 38

kapitaal

Back 38

afgeleide productiefactor van natuur en arbeid, ontstaat door investeringen

Front 39

investeringen

Back 39

komen tot stand door sparen

geld aanwenden tot een productieve bestemming

-vervangingsinvesteringen
-uitbreidingsinvesteringen

Front 40

sparen

Back 40

afzien van aankoop van consumptiegoederen of schenkingen aan derden teneinde het vermogen te vergroten

Front 41

vermogen

Back 41

totaal van roerende en onroerende goederen verminderd met de schulden

Front 42

vervangingsinvesteringen

Back 42

dienen om versleten kapitaalgoederen te vernieuwen

-technische oorzaak: echt versleten
-economische oorzaak: door technologische vernieuwing kan het bedrijf met de betrokken kapitaalgoederen niet meer concurrentieel produceren

Front 43

uitbreidingsinvesteringen

Back 43

vergroten de kapitaalgoederenvoorraad

-breedte-investeringen
-diepte-investeringen

Front 44

afschrijvingen

Back 44

geven aan met hoeveel de bestaande kapitaalgoederen van het bedrijf naar oordeel van de bedrijfsleiding in de loop van het jaar in waarde zijn verminderd

geen werkelijke uitgaven; vormen deel van de productiekosten en worden dus in principe via de verkoopprijzen op de consument verhaald

Front 45

diepte-investering

Back 45

combinatie van vervangings- en uitbreidingsinvestering:
bestaande kapitaalgoederen worden vervangen door nieuwe kapitaalgoederen, die evenwel omwille van de technische vooruitgan een hogere productiecapaciteit bezitten

Front 46

breedte-investering

Back 46

de omvang van de bestaande kapitaalgoederen neemt toe met hetzelfde soort kapitaalgoederen als voorheen

Front 47

bruto-investering

Back 47

som van netto-investeringen en vervangingsinvesteringen

gelijk aan de brutobesparingen (nettobesparingen en afschrijvingen)

Front 48

netto-investering

Back 48

uitbreidinginsvesteringen en voorraadwijzigingen

voorraadtoename: investeren
voorraadafname: desinvesteren

Front 49

desinvesteren

Back 49

verminderen van de investeringen

Front 50

immateriële kapitaalvorming

Back 50

het opbouwen van sociale instituties die de latere economische activiteit in een land vergemakkelijken

Front 51

economische goederen (indeling)

Back 51

-duurzame en niet-duurzame goederen
-consumptie- en investeringsgoederen
-individuele en collectieve goederen
-finale goederen en intermediaire producten

Front 52

duurzame goederen

Back 52

herhaald gebruik is mogelijk

Front 53

niet-duurzame goederen

Back 53

kan men slechts eenmaal gebruiken

Front 54

duurzame investeringsgoederen

Back 54

kapitaalgoederen (gebouwen, machines, wegen...)

Front 55

niet-duurzame investeringsgoederen

Back 55

worden tijdens het productieproces verwerkt en vindt men in het eindproduct weer

Front 56

individuele goederen

Back 56

nut is in hoge mate exclusief;
alleen de eigenaar die voor de goederen betaald heeft of de daartoe door hem gemachtigde persoon kan de goederen gebruiken en kan zich ten volle het nut toe-eigenen

(soms halen derden wel voordeel uit iemands individuele consumptie)

Front 57

collectieve goederen

Back 57

verscheidene personen genieten tegelijkertijd van het nu van het betrokken goed

-non-rivaliteit: consumptie van de ene hindert de consumptie van de andere niet
-non-exclusiviteit: niet-betalende consumenten kunnen of worden niet van de consumptie uitgesloten

vaak ter beschikking gesteld door de overheid, soms door vrijwillige samenwerking van aantal personen

Front 58

finale goederen

Back 58

vergen geen verdere verwerking; onmiddellijk dienstig als consumptie- of kapitaalgoed

Front 59

intermediaire goederen

Back 59

vergen verdere verwerking

Front 60

bedrijfskolom

Back 60

voor zover de hele reeks van productieprocessen die een product doorloopt in verschillende bedrijven plaatsvindt

Front 61

toegevoegde waarde

Back 61

de door de productie in een bepaalde schakel toegevoegde waarde is gelijk aan de afzet aan de volgende schakel, verminderd met de inzet van de half afgewerkte producten van de vorige schakel

Front 62

waardeketen

Back 62

voor het systematisch in kaart brengen en analyseren van de activiteiten waarmee de toegevoegde waarde wordt gecreëerd

-primaire processen
-secundaire of ondersteunende processen

Front 63

primaire processen

Back 63

grondstoffen en/of halffabrikaten worden door de inzet van arbeid en kapitaal omgezet tot producten of diensten

ingaande logistiek, productie, uitgaande logistiek, marketing en verkoop

Front 64

secundaire of ondersteunende processen

Back 64

faciliteren de primaire processen

technologieontwikkeling, humanresourcemanagement, infrastructuurbeleid

Front 65

specialisatie

Back 65

het produceren van een beperkt gedeelte of geheel niets van de benodigde goederen voor zijn eigen persoon, waarvoor men in ruil een productief inkomen van ontvangt

Front 66

economische huishoudingen

Back 66

-gezinnen
-bedrijven
-overheid

Front 67

gezinnen

Back 67

de economische huishoudingen die in de eerste plaats het consumeren tot doel hebben

zij stellen productiefactoren ter beschikking

beschikken over (niet per se allebei):
-productief inkomen: vergoeding voor het ter beschikking stellen van de productiefactoren
-niet-productief inkomen: gelden of voordelen in natura die zij ontvangen van andere huishoudingen (vooral overheid) zonder een tegenprestatie te leveren onder de vorm van productie of verkoop

in gezinsverband levende personen, vrijgezellen, vzw's, kloostergemeenschappen

Front 68

bedrijven

Back 68

al de huishoudingen waarin de productiefactoren samenwerken om goederen en dienstverleningen te produceren met het oog op de verkoop ervan

ontvangen soms ook overheidsgelden (subsidies) zonder goederen of diensten te hebben verkocht

onderverdeling naar taak:
-financiele bedrijven
-niet-financiële bedrijven

onderverdeling naar eigendom:
-private bedrijven of ondernemingen
-overheidsbedrijven
-gemengde bedrijven

Front 69

overheid

Back 69

omvat de instellingen die door politiek-ambtelijke besluitvorming worden beheerd;
stelt de collectieve goederen (bijna) gratis ter beschikking,
vaardigt regelgeving uit, verleent subsidies en overgedragen inkomens

Front 70

naturaruil

Back 70

goederen tegen goederen ruilen

Front 71

geld

Back 71

algemeen aanvaard tussengoed in ruil
-abstracte waardemeter (numerair), die het mogelijk maakt de waarde van goederen en diensten bij transacties vast te stellen
-ruilmiddel (ontdubbeling naturaruil)
-koopkrachtreserve: kan transactie van andere goederen uitstellen, moet niet onmiddellijk andere goederen in de plaats nemen
-kredietmiddel: wanneer de huishoudingen spaarmiddelen uitlenen aan andere huishoudingen tegen een bepaalde vergoeding

Front 72

ontdubbeling naturaruil door geld

Back 72

men verwerft door de verkoop van een goed of dienst een tussengoed dat men later tegen om het even welk ander product kan omwisselen

Front 73

inflatie

Back 73

de hoeveelheid geld is minder schaars geworden tegenover de hoeveelheid goederen: ontwaarding van het geld, met algemene prijsstijging tot gevolg

Front 74

omloopsnelheid

Back 74

het aantal keren dat een geldeenheid gemiddeld van eigenaar verwisselt gedurende een jaar

Front 75

klassieke kwantiteitswet

Back 75

M.V=P.T

M: geldhoeveelheid
V: omloopsnelheid
P: algemene prijspeil
T: hoeveelheid verhandelde diensten en goederen gedurende een bepaalde periode

Front 76

chartaal geld

Back 76

metalen munten en algemeen aanvaarde papieren biljetten waarvan de overheid zich het emissiemonopolie heeft voorbehouden

Front 77

giraal geld

Back 77

of rekeningengeld

zichtrekeningen bij banken waarmee deze betalingsopdrachten uitvoeren:
-debiteren (rekening van de betalende persoon verminderen)
-gireren (overmaken betrokken bedrag)
-crediteren (vermeerderen bankrekening ontvangende persoon)

Front 78

compensatiekamers

Back 78

clearing houses

hierin regelen de financiële instellingen die het stelsel van zichtrekeningen beheren, de overschrijvingen onder elkaar

Front 79

quasi geld

Back 79

termijnrekeningen of andere of secundaire liquiditeiten

financiële activa die snel, zonder groot koersverlies en met weinig kosten in geld kunnen worden omgezet

Front 80

wisselbrief

Back 80

financieel document opgemaakt volgens de regels van het handelsrecht,
waarbij een bepaalde persoon aan een ander persoon de opdracht geeft tegen een bepaalde tijd een bepaalde som te laten betalen aan de trekker of aan diens order;

de betrokkene accepteert de wisselbrief, die vormt een kredietinstrument

soorten:
-handelswisselbrief: handelstransactie ten grondslag
-financiële wisselbrief: door financiële instelling op zichzelf getrokken, vormt louter een kredietinstrument

Front 81

verdisconteren

Back 81

handelsvorderingen aan de banken tegen liquide middelen overdragen

Front 82

gedisconteerd handelspapier

Back 82

daaronder verstaat men handelsvorderingen die handelaars naar de regels van het handelsrecht ten opzichte van hun cliënten opmaken en die zij voor de vervaldatum aan de banken tegen liquide middelen overdragen

Front 83

geldvoorraad van een land

Back 83

enge zin: totaal van chartaal en giraal geld in handen van niet-scheppende huishoudingen

ruimere definitie (liquiditeitenmassa): plus geheel of gedeeltelijk de secundaire liquiditeiten

Front 84

krediet- of geldmultiplicator

Back 84

het getal waarmee men een initieel gelddeposito moet vermenigvuldigen om de maximale hoeveelheid giraal geld te bekomen, die het bankwezen met een gegeven liquiditeitsquote daaruit kan creëren

Front 85

liquiditeitsquote LQ

Back 85

geeft de verhouding weer van de kasmiddelen op de onmiddellijk opvraagbare tegoeden,
die de banken in acht nemen om aan een mogelijke vraag van het publiek tot omzetting van giraal geld in chartaal geld te kunnen voldoen

hoe kleiner de LQ, hoe groter de multiplicator

Front 86

monometallisme

Back 86

geldstelsel met slechts munten uit één soort metaal

Front 87

bimetallisme

Back 87

geldstelsel met munten uit twee metalen

Front 88

Wet van Gresham

Back 88

verschijnsel waarbij men het slechte (wettelijk overgewaardeerde) geld massaal aanmuntte om zo winst te maken, gezien de betrokken munten voor hun wettelijke waardeverhouding moesten worden aanvaard

Front 89

standaardmunt

Back 89

vrije aanmunting

Front 90

tekenmunt

Back 90

beperkte aanmunting

Front 91

representatief papiergeld

Back 91

papieren bewijs dat een deposito van metaalgeld van gelijke waarde vertegenwoordigde

Front 92

fiduciair papiergeld

Back 92

papieren bewijs dat steunde op vertrouwen;

een bankier gaf meer bewijzen uit dan de voorraad aan edele metalen vertegenwoordigde, gezien het metaal slechts in kleine mate terug werd opgevraagd

Front 93

conventioneel papiergeld

Back 93

bij massale omzettingen van papiergeld, konden de banken niet meer aan de vraag voldoen;
de overheid legde dan op dat het betrokken papier binnen haar grondgebied door iedereen tegen een gedwongen koers verplicht als ruilmiddel moest worden aanvaard

Front 94

goudkernstandaard

Back 94

of goudstaafstandaard

inwisselbaarheid waarbij men minimum het equivalent van één goudstaaf moet aankopen

Front 95

goudspeciestandaard

Back 95

inwisselbaarheid waarbij alle biljetten tegen munten omwisselbaar zijn

Front 96

autofinanciering

Back 96

of zelffinanciering

een economische huishouding (gezin of bedrijf) kan haar investeringen met eigen spaarmiddelen financieren

Front 97

renterisico

Back 97

risico dat de winstmarge (bij leningen) wordt aangetast wanneer rentewijzigingen zich voordoen

Front 98

tariefrisico

Back 98

risico op aanpassing van het rentetarief

Front 99

rentegevoeligheid

Back 99

uit zich in tariefrisico en volumerisico

Front 100

volumerisico

Back 100

risico op afhaling en transfer naar andere (duurdere) producten

Front 101

renterisico

Back 101

risico dat de winstmarge (bij leningen) wordt aangetast wanneer rentewijzigingen zich voordoen

Front 102

renterisico

Back 102

risico dat de winstmarge (bij leningen) wordt aangetast wanneer rentewijzigingen zich voordoen

Front 103

tariefrisico

Back 103

risico op aanpassing van het rentetarief

Front 104

tariefrisico

Back 104

risico op aanpassing van het rentetarief

Front 105

securisatie

Back 105

vertiteling

de betrokken leningen worden niet meer gefinancierd uit bancaire middelen, maar de bank schept daarvoor speciale financiële effecten, die zij met haar bemiddeling direct op de vermogensmarkt plaatst

Front 106

rentegevoeligheid

Back 106

uit zich in tariefrisico en volumerisico

Front 107

rentegevoeligheid

Back 107

uit zich in tariefrisico en volumerisico

Front 108

volumerisico

Back 108

risico op afhaling en transfer naar andere (duurdere) producten

Front 109

volumerisico

Back 109

risico op afhaling en transfer naar andere (duurdere) producten

Front 110

securisatie

Back 110

vertiteling

de betrokken leningen worden niet meer gefinancierd uit bancaire middelen, maar de bank schept daarvoor speciale financiële effecten, die zij met haar bemiddeling direct op de vermogensmarkt plaatst

Front 111

securisatie

Back 111

vertiteling

de betrokken leningen worden niet meer gefinancierd uit bancaire middelen, maar de bank schept daarvoor speciale financiële effecten, die zij met haar bemiddeling direct op de vermogensmarkt plaatst

Front 112

onderscheid financiële instellingen en geldscheppende (of algemene) banken

Back 112

financiële instellingen: louter rol van intermediair in kredietverlening

geldscheppende banken: beheer van geldstelsel maw ook intermediaire instelling in betalingsverkeer

Front 113

buitenbalansactiviteiten van banken

Back 113

adviezen, garantstellingen, begeleiden van financieringen...
komen niet tot uiting op de balans

Front 114

indeling banken naar hun specialisatie

Back 114

-investment banks
-merchant banks
-spaarbanken
-zakenbanken
-verschaffen van durfkapitaal
-holdings
-institutionele beleggers (verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen van ondernemingen of sectoren en collectieve beleggingsfondsen)
-openbare kredietinstellingen

huidige trend: branchevervaging

Front 115

investment banks

Back 115

vooral kredietverlening aan bedrijfsleven

(historisch: industrie)

Front 116

merchant banks

Back 116

vooral kredietverlening aan bedrijfsleven

(historisch: handelsverrichtingen)

Front 117

spaarbanken

Back 117

richt zich vaak op bepaalde doelgroep:
landbouwers, arbeiders...

Front 118

zakenbanken

Back 118

beleggen de door hen aangetrokken middelen in aandelen (met minderheidspositie) of in obligaties van industriële bedrijven

Front 119

durfkapitaal

Back 119

venture capital

kapitaal voor nieuwe beloftevolle maar ook risicovolle projecten

Front 120

holdings

Back 120

controle op beheer van ondernemingen waarin zij participaties in het kapitaal hebben genomen

Front 121

institutionele beleggers

Back 121

-verzekeringsmaatschappijen:
beleggen hun reserves en trekken via verzekeringsbons kapitaal aan

-pensioenfondsen van ondernemingen of sectoren

-collectieve beleggingsfondsen: verzamelen kapitaal van vele kleine beleggers in een fonds en beleggen dan globaal om aan risicospreiding te kunnen doen

Front 122

openbare kredietinstellingen

Back 122

als de overheid hoofdeigenaar is van financiële bedrijven

Front 123

economische orde

Back 123

of economische organisatie

het toekennen van beslissingsrechten en het op elkaar afstemmen van de betrokken beslissingen

Front 124

Pareto-efficiëntie

Back 124

het is niet meer mogelijk door reallocaties van productiefactoren en/of goederen de totale welvaart van de volkshuishouding te verbeteren

Front 125

productiemogelijkhedencurve

Back 125

hiermee duidt men de verschillende combinaties van goederen aan, die maximaal kunnen worden gerealiseerd bij een Pareto-efficiënte inzet van productiegoederen

Front 126

criteria voor karakterisering economische orde

Back 126

-allocatiemechanisme
-eigendomsrechten over de productiefactoren
-centrale drijfveer

Front 127

markteconomie

Back 127

de allocatie van productiefactoren en producten steunt op het prijsmechanisme;
potentiële kopers vinden elkaar in een algemeen ruilsysteem voor goederen en productiefactoren

3 grote kenmerken:
-private eigendom van goederen en productiefactoren
-gedecentraliseerd allocatiesysteem
-beloningsprincipe

Front 128

gedecentraliseerde allocatie

Back 128

steunt op informatie en de preferenties van vragers en aanbieders op de verschillende markten;
via hun aankoop of verkoop leveren zij de info die de samenstelling van de productie bepaalt

Front 129

beloningsprincipe

Back 129

het aanbod wordt gemotiveerd door de hoogte van de prijs

Front 130

vragers

Back 130

potentiële kopers

Front 131

markt

Back 131

algemeen ruilsysteem voor goederen en productiefactoren

Front 132

corporatisme

Back 132

de staat oefent slechts een beperkt aantal functies uit;
de belangrijkste economische beslissingen worden genomen door corporaties

Front 133

corporatie

Back 133

het functioneel samenwerken van werkgevers en werknemers uit een bepaalde sector in een hiërarchisch geordende beroepsgroep

Front 134

free riders

Back 134

zo gedragen de individuele economische huishoudingen zich dikwijls tgo gemeenschappelijke eigendom;
streven maximaal persoonlijk nut na en wentelen de kosten van hun activiteit af op de anderen

Front 135

gemengde economie

Back 135

combinatie van marktallocatie en overheidsingrijpen;

overheid verschaft collectieve voorzieningen buiten de markt om (bijna) gratis, gefinancierd door gedwongen bijdragen (heffingen);

ook negatieve (verboden met controle en sancties) of positieve prikkels (bv subsidies) het private gedrag van de marktpartijen beïnvloeden

Front 136

centraal geleide of planeconomie

Back 136

centrale overheidsinstelling bepaalt het verloop van het economisch leven

soorten
-imperatieve planning
-indicatieve planning

Front 137

imperatieve planning

Back 137

strak planningsysteem waarin de overheid dwingende richtlijnen aan de bedrijven oplegt

Front 138

indicatieve planning

Back 138

planning die een prognose bevat van de toekomstige economische activiteit waaruit eventueel algemene richtlijnen voor de private sector worden afgeleid

Front 139

contractuele planning

Back 139

de overheid sluit contracten af met de private sector. (overheidssteun <--> planobjectief)

Front 140

vormen van planeconomie

Back 140

imperatief
indicatief
contractueel

Front 141

fellow feeling

Back 141

het vermogen om zich in te leven in de gevoelens van anderen; daarom blijft het economisch handelen binnen een moreel kader

Front 142

kapitalistische maatschappij

Back 142

door samenbrengen van arbeid en milieu ontstaan er goederen die indirect tot de behoeftebevrediging nuttig zijn (vb gebouwen en wegen) die de mogelijkheid bieden om op termijn op grote schaal te produceren

Front 143

moderne ruileconomie

Back 143

netwerk gebaseerd op ruiltransacties

Front 144

numeraire functie van het geld

Back 144

waardemeter

Front 145

prijs

Back 145

de in geld uitgedrukte ruilwaarde van een goed

Front 146

bad money always drives good money out

Back 146

zie wet van Gresham
bad = wettelijk overgewaardeerd (nominale waarde > metaalwaarde):
bleef alleen in omloop achter + aanmunten (*)

good = wettelijk ondergewaardeerd (nominale waarde < metaalwaarde):
achterhouden / omsmelten voor transacties in metaalwaarde in het buitenland

Front 147

pasmunt

Back 147

wettelijk betaalmiddel voor kleine bedragen, niet vrij aanmuntbaar

Front 148

oppotting

Back 148

wanneer een huishouding zijn gespaarde geld liever bij zich houdt ipv het uit te lenen

Front 149

branchevervaging

Back 149

financiële instellingen breiden hun activiteiten uit en fusioneren zodat ze aan de mensen een globaal pakket kunnen aanbieden tegen een lagere prijs

Front 150

commons

Back 150

gemeenschappelijke goederen (oceanen, ozonlaag...)

Front 151

kapitalisme

Back 151

marktmechanisme waarbij de productiefactoren in private handen zijn

Front 152

collectivisme

Back 152

de eigendom van de productiefactoren is collectief, van de staat of van coöperaties

Front 153

communisme

Back 153

'ideale' maatschappij, waarbij alle goederen in gemeenschappelijk bezit zijn en worden verdeeld volgens de behoeften

vergoeding productiefactoren staat niet in relatie tot prestatie

Front 154

socialisme

Back 154

het algemene belang is de drijfveer in het economische leven

in de marxistische leer ook de tussenfase bij de omvorming naar het communisme

Front 155

liberalisme

Back 155

het individueel belang is de drijfveer in het economische leven

Front 156

economische orde volgens eigendom productiefactoren

Back 156

kapitalisme
communisme

Front 157

economische orde volgens centrale drijfveer

Back 157

socialisme
liberalisme

Front 158

transitieproblematiek

Back 158

hoe een communistische, centraal geleide economie omvormen tot een markteconomie?

-macro-economische stabilisatie (meest dringend: stabilisatie BNP en bestrijden begrotingstekorten en ermee samenhangende inflatie)
-privatisering van de economie
-liberalisering van de economie (maakt ondernemerschap mogelijk en evenwicht tussen vraag en aanbod; confrontatie met buitenlandse markt stimuleert innovatie en efficiëntie)
-nieuw juridisch systeem (garanderen vrije toetreding tot de markt, afbouwen van monopolies...)
-nieuwe marktgerichte instituties (bv. commercieel banksysteem)

Front 159

positieve economische theorie

Back 159

beschrijft en verklaart hoe en waarom bepaalde economische handelingen plaatsvinden

Front 160

normatieve economische theorie

Back 160

geeft aan hoe economische beslissingen moeten gebeuren, rekening houdend met bepaalde waarderingsoordelen (weerslag van de maatschappijopvatting van de betrokken economen)

Front 161

economische onderzoeksmethode

Back 161

-positief
-normatief

opgebouwd door:
-deductie
-inductie

econoom mag zelf geen waarderingsoordelen formuleren, maar wel rekening houden met:
-doeltreffendheid
-efficiëntie
-politieke haalbaarheid
-uitvoerbaarheid

Front 162

doeltreffendheid

Back 162

bereikt de betrokken maatregel daadwerkelijk het beoogde doel?

Front 163

efficiëntie

Back 163

gebeurt het behalen van het beoogde doel op een kostenminimaliserende manier?

Front 164

politieke haalbaarheid

Back 164

komt de betrokken maatregel tegemoet aan de preferenties van de politieke beleidsmakers?

Front 165

uitvoerbaarheid

Back 165

wat zijn de bestuurlijke kosten?

Front 166

inductieve theorie

Back 166

ontstaat vanuit de feiten zelf;
onderzoeker vergelijkt de feiten en trekt daar statistische verbanden (correlaties) uit;

deze correlaties worden dikwijls gekenmerkt door lags (vertragingen in het optreden van de invloed van de ene variabele op de andere)

Front 167

correlatie

Back 167

statistisch verband;
dikwijls gekenmerkt door lags

Front 168

lag

Back 168

vertraging in het optreden van de invloed van de ene variabele op de andere
(komt vaak voor bij correlaties)

Front 169

deductieve theorie

Back 169

men vertrekt van een algemeen beginsel en leidt daar door gebruik van de logica bijzondere oordelen uit af;
(deze bevinden kunnen later empirisch worden getoetst)

Front 170

economische wet

Back 170

veel voorkomende verbanden tussen economische variabelen of veel voorkomende gedragingen van economische huishoudingen;
dit is niet een in alle omstandigheden en voor alle mensengeldende relatie

op basis van de economische studie

Front 171

variabelen

Back 171

statistisch-operationele definiëring van economische concepten

-endogeen
-exogeen

Front 172

endogene variabelen

Back 172

worden verklaard binnen de theorie zelf

Front 173

exogene variabelen

Back 173

beïnvloeden de endogene variabelen, maar staan zelf buiten de theorievorming

Front 174

positivistisch economisch onderzoek (positivistische methodologie)

Back 174

steunt op het construeren van wiskundige modellen;
Economische beeldenzijn vereenvoudigde beelden van de werkelijkheid, ze steunen op hypothesen (of aannamen)

Front 175

hypothese

Back 175

of aanname

-heuristische aanname
-domeinaanname
-verwaarloosbaarheidsaanname

Front 176

heuristische aanname

Back 176

werkt simplificerend ten aanzien van de werkelijkheid, laat een aantal factoren buiten beschouwing (wordt weergegeven met de vermelding 'ceteris paribus' of 'cp');

later kan men dan meer factoren in het model betrekken

Front 177

domeinaanname

Back 177

beperkt theorie tot een bepaald deel van de werkelijkheid

Front 178

verwaarloosbaarheidsaanname

Back 178

schakelt bepaalde factoren uit omdat ze verwaarloosbaar klein zijn

Front 179

verbanden tussen variabelen

Back 179

-statisch
-dynamisch

Front 180

statische relatie tussen variabelen

Back 180

legt het verband tussen variabelen op hetzelfde tijdstip

Front 181

dynamische relatie tussen variabelen

Back 181

houdt rekening met invloeden die door verschillende periodes heen waar te nemen zijn

Front 182

verifiëren

Back 182

confronteren van voorspellingen van economische theorieën met de werkelijkheid

Front 183

falsifiëren

Back 183

het actief zoeken naar feitenmateriaal dat de theorie tegenspreekt;

nodig in het positivistische economisch onderzoek

Front 184

nulhypothese

Back 184

men neemt aan dat er geen relatie tussen bepaalde feiten is;
men probeert dan die hypothese te verwerpen;

significantiedrempel: de kans dat de nulhypothese waar is met de betrokken data, moet kleiner zijn dan die drempel, om de nulhypothese te verwerpen

Front 185

voorwaarden voor goede data

Back 185

-betrouwbaarheid (reliability): de numerieke uitkomsten voor indicatoren variëren niet als gevolg van de karakteristieken van het meetproces of het meetinstrument

-validiteit: overeenkomst tussen de manier waarop de onderzoeker een idee heeft geconceptualiseerd en de manier waarop er gemeten wordt

Front 186

statistiek

Back 186

cijfergegevens verzamelen, observeren en groeperen in betekenisvolle categorieën

-beschrijvend
-analytisch

Front 187

beschrijvende statistiek

Back 187

het louter samenvatten en beschrijven van data

Front 188

analytische statistiek

Back 188

houdt zich vooral bezig met de vraag hoe men rationele beslissingen kan nemen in situaties van onzekerheid

Front 189

econometrie

Back 189

houdt zich bezig met het statistisch falsifiëren van de voorspellingen uit de mathematische modellen,
dit gebeurt op basis van de statistiek

Front 190

wiskundige economie

Back 190

mathematisch formaliseren van economische theorieën dmv vergelijkingen die het verband tussen de betrokken economische grootheden aangeven