De Psychologie Van Arbeid En Gezondheid. H20. Ziekteverzuim En Arbeidsongeschiktheid

Front 1

20.1 Inleiding

Arbeidsongeschiktheid en ziekteverzuim zijn belangrijke onderwerpen in de arbeids- en gezondheidspsychologie.

Wat is moeilijk aan ziekte verzuim?

Back 1

Iemand is niet per definitie ziek of gezond, maar vaak zit men hier tussen in.

Front 2

Welke soorten verzuim zijn er?

W
G
Z

Back 2

-Wit verzuim
is wanneer iemand aan kan tonen ziek te zijn.

-Grijs verzuim
is niet aan te tonen, maar de medewerker voelt zich slecht. De meeste verzuimers zitten in dit gedeelte.

-Zwart verzuim
komt voor wanneer er geen ziekte is.

Front 3

De werels Gezonsheidsorganisatie (WHO) de fineert gezondheid ruim.

Hoe?

Back 3

En toestand van lichamelijk, psychisch of sociaal welzijn.

Dat betekend dus dat iemand die niet gezond is, niet ziek hoeft te zijn.

Front 4

Ziekte en gezondheid moeten worden opgevat als uitersten tussen...

Back 4

2 continuen, waarbij de meesten er ergens tussenin zitten.

Front 5

• Drie typen verzuim:

Back 5

1. Wit verzuim: de werknemer is ziek en heeft medisch aantoonbare gezondheidsklachten die direct leiden tot de ziekmelding
2. Grijs verzuim: de werknemer voelt zich ziek en ervaart subjectieve gezondheidsklachten; deze zijn echter moeilijk objectiveerbaar en het is niet evident dat de werknemer niet meer kan werken
3. Zwart verzuim: de werknemer is en voelt zich niet ziek; niet gelegitimeerd verzuim
• Van welke is in de meeste gevallen sprake: van grijs verzuim

Front 6

• Situationele ongeschiktheid:

Back 6

de betrokken werknemer is niet meer in staat tot het verrichten van een bepaald soort werk

Front 7

20.2 Beleid en regelgeving

Regels omtrent ziekteverzuim verschillen per land.
Wat is er anders?

Back 7

In Amerika betaalt de werkgever, bij ziekte, het loon door bij verzuimgevallen die aantoonbaar werkgerelateerd zijn

• En voor het andere:
dient de werknemer zich te verzekeren

• Hoe is dit in Nederland:
werkgever betaalt in beide gevallen het loon door

Front 8

Vroeger was deze wetgeving in Nederland erg soepel, dit is tegenwoordig niet meer zo door de toename van het aantal dure WAO’ers.

Regels op dit gebied zijn belangrijk, maar ze moeten niet té streng zijn, want dat werkt juist averechts.

Waarom is dat?

Back 8

Mensen gaan dan als ze ziek zijn meer verzuimen.

Front 9

De politiek zocht omdat de WAO uitgegroeid was tot probleem naar een oplossing van de hoeveelheid zieken. Welke lijnen waren er?

Back 9

1. aanscherpen criteria van toelatingscriteria en uitkeringshoogte voor werknemers.
De WAO werd de WIA

2. Het sterker financieel prikkelen van werkgevers om het volume van ziekte verzuim en arbeidsongeschiktheid binnen hun bedrijf in de hand te houden.

Front 10

Die twee lijnen, hoe werden die toegepast?


Wat is vanaf jaren ’90 (WAO): strikter, expliciet medisch, arbeidsongeschiktheidscriterium
• WVL: Wet Verplichting Loondoorbetaling (2004); werkgever moet in geval van ziekte twee jaar het loon doorbetalen

Back 10

vanaf jaren ’90 is de (WAO): strikter, expliciet medisch, arbeidsongeschiktheidscriterium

De WVL kwam: Wet Verplichting Loondoorbetaling (2004); werkgever moet in geval van ziekte twee jaar het loon doorbetalen

Het resultaat is:

• Het verzuim is in Nederland in de laatste twee decennia verminderd van …. tot ….. %:

8-10% tot 4-5%

Front 11

Prikkels om te werken, werken, maar niet altijd zijn alle prikkels even gunstig.

Welke aanwijzingen zijn er?

Back 11

Te veel controle en sancties kunnen tot 'afruil' leiden.

Dus als er bij verzuim te veel sancties zijn, 'pakken de werknemers de werkgever terug' door langer te verzuimen....

Front 12

20.3 Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid meten

Het meten van ziekte verzuim en arbeidsongeschiktheid heeft 3 doelen. Welke?

Back 12

1. Informatie over de omvang en de aard van problematiek
2. Trends in de ontwikkeling worden zichtbaar.
3. De vraag kan beantwoord worden of de aard en de omvang verschilt tussen groepen. (mannen, vrouwen, leeftijd ed)

Front 13

Ziekte verzuim wordt uitgedrukt in 3 eenheden

Welke?

Back 13

Percentage (hoeveel werkdagen zijn verloren gegaan?)
Duur (duurklassen)
Frequentie. (hoe vaak)

• Kort verzuim: 1-7 dagen
• Middellang verzuim: 8-42 dagen
• Lang verzuim: 43 – 365 dagen

Front 14

Box 20.1 Berekening verzuimgrootheden

- Ziekteverzuimpercentage:
- Meldingsfrequentie:
- Gemiddelde verzuimduur:

Back 14

Box 20.1 Berekening verzuimgrootheden

- Ziekteverzuimpercentage:
het aantal verzuimde dagen in een observatieperiode, gedeeld door het totaal aantal te werken dagen in die periode en vermenigvuldigd met honderd.

- Meldingsfrequentie:
het aantal aangevangen verzuimgevallen in een observatieperiode.

- Gemiddelde verzuimduur:
het aantal verzuimde dagen van de beëindigde verzuimgevallen in een observatieperiode, gedeeld door het aanta l beëindigde verzuimgevallen in die periode.

Front 15

- Arbeidsongeschiktheidspercentage:
- lnstroompercentage:
- Uitstroompercentage:

Back 15

- Arbeidsongeschiktheidspercentage:
het aantallopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in de werkzame beroepsbevolking, dit is indicatief voor de prevalentie (het vóórkomen) van arbeidsongeschiktheid.

- lnstroompercentage:
het aantal nieuwe uitkeringen in de werkzame beroepsbevolking, dit is indicatief voor de incidentie van (het risico op) arbeidsongeschiktheid.

- Uitstroompercentage:
het aantal beëindigde uitkeringen ten opzichte van het aantal lopende (en nieuwe) uitkeringen, dit is indicatief voor de kans op beëindiging.

Front 16

20.4 Determinanten van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid

Arbeidsongeschiktheid en ziekteverzuim zijn ingewikkelde zaken, die verschillende oorzaken kunnen hebben en daardoor lastig te onderzoeken zijn.

Niet alleen heeft het te maken met de persoon, maak ook met:

Back 16

Cultuur.

Onderzoeksresultaten verschillen erg per land. Daarnaast zijn oorzaken van verzuim vaak subjectief en moeilijk meetbaar.

Front 17

ER wordt een onderscheid gemaakt in gezondheid door:

Back 17

-Individuele kenmerken en de privésituatie,
-de kenmerken van het werk (arbeidsinhoud, omstandigheden en -verhoudingen) en
-maatschappelijke factoren (gezondheidszorg, socialeverzekeringsstelsel).

Front 18

• Ziekteverzuim is in sterke mate multiconditioneel:

Back 18

hangt van vele factoren af

Front 19

• Wat is de belangrijkste determinant van verzuim:

Back 19

de gezondheid (‘belastbaarheid’) van de werknemer

Front 20

• Wat zijn voorboden van (zelfgerapporteerd) middellang en lang verzuim, volgens longitudinaal onderzoek (2):

Back 20

-piekeren en
-een grote herstelbehoefte

Front 21

• Vier groepen mensen met een hoger verzuimpercentage:

Back 21

ouderen,
vrouwen,
gescheiden of verweduwde personen en
allochtonen

Front 22

• Drie van de Big Five hangen samen met een bepaalde vorm van verzuim, namelijk ‘uncertified absence’:

Back 22

vriendelijkheid (negatief),
extraversie (positief) en
intellect/autonomie (positief)

Front 23

• Wat betreft werkgerelateerde oorzaken van verzuim kunnen we een onderscheid maken tussen (5):

Back 23

1. Arbeidsinhoud
2. Arbeidsorganisatie
3. Arbeidsomstandigheden
4. Arbeidsverhoudingen
5. Arbeidsvoorwaarden

Front 24

Maatschappelijke factoren die invloed hebben op ziekte verzuim:

C
S
G

Back 24

1. Conjunctuur. Meer werkloosheid is minder ziekte verzuim em omgekeerd

-Angst effect
-Selectie effect
-Arbeidsbelasting effect

2. Sociale verzekeringsstelsel
Meer soepelheid van regels is meer ziekten

3. Gezondheidszorg
Langere wachttijden voor diagnose, behandeling en slechte samenwerking is meer ziekte

Front 25

• Is er in een groot bedrijf meer verzuim dan in een klein:
• Bleek in een bepaalde studie steun van de leiding terugkeer naar werk sterk te bevorderen:
• Werd in diverse studies gevonden dat hoe toleranter de verzuimcultuur was, hoe vaker men zich daadwerkelijk ziek meldde:

Back 25

• Is er in een groot bedrijf meer verzuim dan in een klein:
JA

• Bleek in een bepaalde studie steun van de leiding terugkeer naar werk sterk te bevorderen:
JA

• Werd in diverse studies gevonden dat hoe toleranter de verzuimcultuur was, hoe vaker men zich daadwerkelijk ziek meldde:
JA

Front 26

• Healthy worker effect:

Back 26

alleen de meeste gezonde mensen hebben een bepaalde baan/bepaald soort baan, waardoor negatieve effecten van bijvoorbeeld ploegendiensten niet meer zichtbaar zijn

Front 27

• Conjunctuur: in perioden dat de werkloosheid afneemt, neemt het ziekteverzuim toe.

In perioden dat de werkloosheid toeneemt, neemt het af
• Drie verklaringen:

Back 27

1. Angsteffect: bang om zelf ook werkloos te worden
2. Selectie-effect: alleen de meest gezonde mensen hebben werk bij hoge werkloosheid
3. Arbeidsbelastingeffect

Front 28

• Melden werknemers zich meer ziek in tijden van hoogconjunctuur: JA

• In tegenstelling tot de meeste andere Europese landen, gelden in Nederland (ziekmelden) de volgende vier regels:

Back 28

1. Werknemers hebben bij verzuim geen medisch certificaat nodig
2. Werknemers krijgen bij verzuim hun loon in de meeste gevallen volledig doorbetaald
3. Bij langdurige arbeidsongeschiktheid is de uitkeringshoogte afhankelijk van het eerder verdiende loon
4. Er is geen verschil tussen arbeidsgerelateerde ongevallen/ziekte en ziekte buiten het werk (niks is gunstiger)

Front 29

• De belastbaarheid van de werknemer wordt bepaald door (3):

P
A
P

Back 29

1. persoonlijkheid,
2. actuele gezondheidstoestand en
3. privé-omstandigheden

Front 30

20.5 Theorievorming rond ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid


De belangrijkste factoren m.b.t. arbeidsongeschiktheid en ziekteverzuim zijn:


B
B
V
H

Back 30

-Belastende factoren in het werk
-Belastbaarheid van werknemers
-Verzuimdrempel
-Hervattingsdrempel

Front 31

Er zijn twee hoofdstomen in het denken over ziekte verzuim en arbeidsongeschiktheid:

Back 31

1 Arbeidsbelastingsmodel:
discrepantie tussen de eisen die het werk stelt en de capaciteiten van de werknemer om aan die eisen te voldoen.


2 Beslissingsmodel (Philipsen, 1969):
in veel gevallen heeft de werknemer een zekere mate van beslissingsvrijheid om zich al of niet ziek te melden. Er is sprake van een zeker uitwisselingsreactie.

Als de eisen te hoog zijn, en de 'ruil' negatief, is verzuim een 'betaalmiddel'.

Front 32

• Welke werknemers gebruiken verzuim als ‘negatief betaalmiddel’:

Back 32

die van mening zijn dat hun inspanningen onevenredig veel hoger zijn dan de opbrengsten die een organisatie daar tegenover stelt (ervaren onbillijkheid)

Front 33

Er zijn veel determinenten van ziekte verzuim en arbeidsongeschiktheid.. En er zijn drie invalhoeken om het te bestrijden.

Back 33

Preventief beleid.
Verbeteren balans tussen arbeidsbelasting en individuele belastbaarheid.

Drempel optimaliserings- beleid.
Maatregelen die moeten voorkomen dat er een melding plaatsvindt

Curatief beleid.
Verlagen van de hervattingsdrempel

Front 34

• De mate waarin de aanpak van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid effectief is, hangt niet alleen af van de inhoud van de maatregelen (het ‘wat’), maar ook:

Back 34

van de kwaliteit van het proces ofwel de wijze waarop de maatregelen zijn voorbereid, gekozen, ingevoerd en geëvalueerd (het ‘hoe’)

Front 35

• gezondheid (WHO):
• BOA:
• GBA:
• WVL (+wanneer):
• WVP (+wanneer):

Back 35

• gezondheid (WHO):
toestand van lichamelijk, psychisch en sociaal welzijn

• BOA:
Brancheorganisatie van Arbodiensten

• GBA:
Gemeentelijke Basis Administratie

• WVL (+wanneer):
Wet Verplichting Loondoorbetaling (2004)

• WVP (+wanneer):
Wet Verbetering Poortwachter (1 april 2002)

Front 36

• stresstheoretisch perspectief:

Back 36

hierin wordt verondersteld dat stressoren in het werk, via stressklachten gerelateerd zijn aan stressgevolgen, waaronder tijdelijke en langdurige arbeidsongeschiktheid

Front 37

Gezondheids- effecten van het combineren van zorg en werk.

Back 37

Gezondheids- effecten van het combineren van zorg en werk.

Front 38

Darviri en Woods (2oo6) stelden vast dat drie van de
zogenoemde Big Five-persoonlijkheidsfactoren (zie .,.. H. 15) samenhangen met een bepaalde
vorm van verzuim, namelijk 'uncertified absence:

Back 38

Vooral mensen die kil en kwaadaardig zijn
(dat wil zeggen laag scoren op 'vriendelijkheid') en gekenmerkt worden door extraversie en
openstaan voor veranderingen hebben dus meer 'uncertified absence: Van Rhenen e.a. (2oo8)
vonden dat vooral een actief probleemoplossende copingstijl de kans op toekomstig ziekteverzuim
vermindert.