Klinische Neuropsychologie H8. Geheugen

Front 1

De taxonomie van het geheugen

Klachten over het geheugen komen in de neuropsychologische praktijk het meest voor. Om je iets te herinneren moet een aantal stappen goed zijn doorlopen.

Ten eerste

Back 1

moet je op het goede moment aandacht hebben besteed aan de locatie; die moet zijn opgeslagen, niet zijn vergeten,

en bij bv het ophalen van de fiets worden herinnerd; en deze herinnering moet niet verward worden met die van alle andere dagen waarop je je fiets parkeerde.

Front 2

Opdelingen van geheugen:

Back 2

-Het eerste aspect op grond waarvan het geheugen op te delen is, is tijd.

-Een tweede aspect op grond waarvan het geheugen kan worden opgedeeld is het soort informatie dat wordt opgeslagen en de manier waarop het onthouden hiervan getest wordt.

Front 3

Het eerste aspect op grond waarvan het geheugen op te delen is, is tijd.

1. s
2. w
3. l

Back 3

1. sensorische geheugen,
2. werkgeheugen, ook wel kortetermijngeheugen (KTG)
3. langetermijngeheugen (LTG).

Front 4

1. sensorische geheugen

Alles wat we waarnemen blijft ongeveer een seconde hangen in het sensorische geheugen, georganiseerd per modaliteit:

Back 4

geluid blijft hangen in het echoïsche geheugen,

beeld in het iconische geheugen.

Dit ‘geheugen’ lijkt weinig meer dan het even actief blijven van perceptuele representaties, en kan beter beschreven worden als een aspect van het waarnemingssysteem dan als het geheugenonderdeel.

Front 5

2. werkgeheugen, ook wel kortetermijngeheugen (KTG)

De tweede stap is het werkgeheugen, ook wel kortetermijngeheugen (KTG) genoemd. In het werkgeheugen blijft een kleine hoeveelheid informatie actief gedurende een beperkte tijd, namelijk

Back 5

zolang er aandacht aan besteed wordt.

Front 6

3. langetermijngeheugen (LTG).

De informatie blijft enkel behouden als deze is overgegaan naar en dus opgeslagen is in het langetermijngeheugen (LTG).

Het LTG bevat alle informatie die

Back 6

opgeslagen is maar op dit moment niet actief is in het werkgeheugen.

Front 7

Een tweede aspect op grond waarvan het geheugen kan worden opgedeeld is het soort informatie dat wordt opgeslagen en de manier waarop het onthouden hiervan getest wordt.

Het belangrijkste onderscheid is dat tussen
1. d
2. n

Back 7

1. declaratief en
2. niet-declaratief geheugen.

1. Het declaratief geheugen bestaat uit alle herinneringen die bewust kunnen worden opgeroepen en geverbaliseerd; het weten wat er gebeurd is, of aan de hand is.

2. Het niet-declaratief geheugen bestaat uit de herinneringen die niet geverbaliseerd kunnen worden, maar die wel het gedrag beïnvloeden. Dit neemt meestal de vorm aan van weten hoe we iets moeten doen.

Front 8

1. Het declaratief geheugen bestaat uit

Back 8

alle herinneringen die bewust kunnen worden opgeroepen en geverbaliseerd; het weten wat er gebeurd is, of aan de hand is.

2. Het niet-declaratief geheugen bestaat uit de herinneringen die niet geverbaliseerd kunnen worden, maar die wel het gedrag beïnvloeden. Dit neemt meestal de vorm aan van weten hoe we iets moeten doen.

Front 9

2. Het niet-declaratief geheugen bestaat uit

Back 9

de herinneringen die niet geverbaliseerd kunnen worden, maar die wel het gedrag beïnvloeden.

Dit neemt meestal de vorm aan van weten hoe we iets moeten doen.

Front 10

Een soortgelijk onderscheid is dat tussen het expliciete en impliciete geheugen, hoewel hier de nadruk niet ligt op het soort herinnering maar op hoe de herinnering getest wordt:

Back 10

- Als patiënten gevraagd worden een herinnering uit het geheugen op te halen is de test expliciet.

- Indien bij de test enkel wordt gevraagd iets te doen en de herinnering uit de prestatie blijkt, is de geheugentest impliciet.

Front 11

Meestal zal het declaratief geheugen expliciet getest worden en het niet-declaratief geheugen impliciet.

Binnen het declaratief geheugen wordt onderscheid gemaakt tussen

e

s

Back 11

-het episodische geheugen voor gebeurtenissen (‘wat gebeurde er vorige week zondag?’) en

-het semantische geheugen voor feiten (‘wat is de hoofdstad van Frankrijk?’).

Voor het niet-declaratieve geheugen bestaat geen algemeen geaccepteerde opdeling: meestal wordt klassiek en operant conditioneren eronder geschaard, het leren van vaardigheden, en priming, de neiging om een waarneming of actie gemakkelijker en sneller te kunnen verrichten als die herhaalt wat net gedaan is.

Het onderscheid declaratief/niet-declaratief geheugen is van toepassing op het LTG, en niet op het werkgeheugen. De inhoud van het werkgeheugen is per definitie rapporteerbaar en dus declaratief.

Front 12

Voor het niet-declaratieve geheugen bestaat geen algemeen geaccepteerde opdeling: meestal wordt wat er onder geschaard?

Back 12

-klassiek en operant conditioneren eronder geschaard,

-het leren van vaardigheden, en

-priming, de neiging om een waarneming of actie gemakkelijker en sneller te kunnen verrichten als die herhaalt wat net gedaan is.

Het onderscheid declaratief/niet-declaratief geheugen is van toepassing op het LTG, en niet op het werkgeheugen. De inhoud van het werkgeheugen is per definitie rapporteerbaar en dus declaratief.

Front 13

Het onderscheid declaratief/niet-declaratief geheugen is van toepassing op het LTG, en niet op

Back 13

het werkgeheugen.

De inhoud van het werkgeheugen is per definitie rapporteerbaar en dus declaratief.

Front 14

Werkgeheugen

Volgens Baddeley’s geheugenmodel is het werkgeheugen te vergelijken met

Back 14

een werkruimte waarin bewerkingen op informatie worden uitgevoerd en waar de resultaten van die bewerkingen tijdelijk worden ‘geparkeerd’.

Het uitvoeren en op elkaar afstemmen van de bewerkingen zouden de taak zijn van wat Baddeley de central executive noemt.

De tijdelijke opslag van de deelresultaten zou gebeuren in modaliteitspecifieke buffers.

Oorspronkelijk onderscheidde Baddeley twee buffers:
• de fonologische lus, waarin verbale informatie wordt vastgehouden door constante herhaling, en
• het visueel-ruimtelijke kladblok, waarin visuele informatie tijdelijk kan worden vastgehouden.
Later is daar nog de episodische buffer aan toegevoegd. Dit zou een opslagsysteem zijn waarin tegelijkertijd meerdere aspecten van gebeurtenissen in een multidimensionale code bewaard blijven. Baddeley beschrijft deze episodische buffer als een korte representatie van samengevoegde informatie uit de slaafsystemen. Deze episodische buffer zou een bijzonder sterke verbinding hebben met het langetermijngeheugen en als een ‘schakel’ functioneren tussen werkgeheugen en LTG.

Front 15

De tijdelijke opslag van de deelresultaten zou gebeuren in modaliteitspecifieke buffers.

Oorspronkelijk onderscheidde Baddeley twee buffers:

Back 15

• de fonologische lus, waarin verbale informatie wordt vastgehouden door constante herhaling, en
• het visueel-ruimtelijke kladblok, waarin visuele informatie tijdelijk kan worden vastgehouden.

Later is daar nog de episodische buffer aan toegevoegd. Dit zou een opslagsysteem zijn waarin tegelijkertijd meerdere aspecten van gebeurtenissen in een multidimensionale code bewaard blijven. Baddeley beschrijft deze episodische buffer als een korte representatie van samengevoegde informatie uit de slaafsystemen. Deze episodische buffer zou een bijzonder sterke verbinding hebben met het langetermijngeheugen en als een ‘schakel’ functioneren tussen werkgeheugen en LTG.

Front 16

Later is daar nog de episodische buffer aan toegevoegd. Dit zou een opslagsysteem zijn waarin tegelijkertijd meerdere aspecten van gebeurtenissen in een multidimensionale code bewaard blijven.

Baddeley beschrijft deze episodische buffer als

Back 16

een korte representatie van samengevoegde informatie uit de slaafsystemen.

Deze episodische buffer zou een bijzonder sterke verbinding hebben met het langetermijngeheugen en als een ‘schakel’ functioneren tussen werkgeheugen en LTG.

Front 17

Baddeley kent aan de buffer ook een ‘overloopfunctie’ toe:

Back 17

wanneer er te veel informatie actief gehouden moet worden voor de fonologische lus of het visueel-ruimtelijke kladblok, kan de episodische buffer het teveel aan informatie opslaan.

Elk van deze buffersystemen heeft een beperkte capaciteit. De fonologische lus lijkt ongeveer drie seconden aan verbale informatie te kunnen opslaan in een soort auditieve code. Meestal wordt de capaciteit van de andere buffers geschat op ongeveer vier elementen aan informatie.

Front 18

Elk van deze buffersystemen heeft een beperkte capaciteit. De fonologische lus lijkt ongeveer drie seconden aan verbale informatie te kunnen opslaan in een soort auditieve code.

Meestal wordt de capaciteit van de andere buffers geschat op ongeveer

Back 18

vier elementen aan informatie.

Front 19

Het declaratief langetermijngeheugen

Het werkgeheugen wordt vaak gezien als het voorportaal van het declaratieve langetermijngeheugen (LTG).

De belangrijkste factor bij opslag in het LTG is

Back 19

de diepte van verwerking.

Dit is de hoeveelheid gedachten die gegenereerd wordt over de informatie op het moment van opslaan. Als weinig aandacht aan de informatie wordt geschonken, zal deze slecht worden onthouden.

De beste strategie om iets te leren is dan ook elaboratie: het bewust zo veel mogelijk associaties vormen bij wat geleerd moet worden.

Front 20

Hoe goed informatie is opgeslagen tijdens het leren (de opslag) is maar één van drie factoren die bepalen of informatie later herinnerd wordt.

De twee andere factoren zijn

Back 20

het retentie-interval (de tijd tussen opslag en test), en het soort test.

Bij retentie-interval is vooral belangrijk hoe lang informatie onthouden moet worden: hoe langer het retentie-interval, hoe meer er vergeten zal worden.

Er kan tijdens het retentie-interval andere informatie worden geleerd die het opdiepen van de eerdere informatie verstoort (retroactieve interferentie). Hoe het geheugen getest wordt heeft ook grote invloed op wat er herinnerd wordt. Die invloed loopt met name via interferentie, zowel retroactieve als proactieve (het storende effect van oude herinneringen op ons vermogen om nieuwe herinneringen op te halen). Bij het herinneren is de opgave niet alleen om de juiste herinnering op te halen uit het geheugen, maar ook om alle ongevraagde herinneringen inactief te houden.

Front 21

Er kan tijdens het retentie-interval andere informatie worden geleerd die het opdiepen van de eerdere informatie verstoort (retroactieve interferentie).

Hoe het geheugen getest wordt heeft ook grote invloed op wat er herinnerd wordt. Die invloed loopt met name via

Back 21

interferentie, zowel retroactieve als proactieve (het storende effect van oude herinneringen op ons vermogen om nieuwe herinneringen op te halen).

Bij het herinneren is de opgave niet alleen om de juiste herinnering op te halen uit het geheugen, maar ook om alle ongevraagde herinneringen inactief te houden.

Front 22

Bij het herinneren is de opgave niet alleen om de juiste herinnering op te halen uit het geheugen, maar ook om

Back 22

alle ongevraagde herinneringen inactief te houden.

Front 23

Cues: een stukje informatie dat

Back 23

specifiek geassocieerd is met de herinnering waarnaar wordt gezocht, en dat gebruikt wordt om het geheugen te onderzoeken.

Reproductietaken waarin de patiënt zelf herinneringen moet genereren, variëren in de mate waarin cues worden aangeboden.

- Als er geen enkele cue wordt aangeboden, spreken we van vrije reproductie.
- Als er wat meer informatie wordt aangeboden, spreken we van gecuede reproductie.
- De allerbeste cue is de stimulus zelf, dat is wat in herkenningstaken wordt gebruikt.

1. Herkennen lijken we op twee manieren te doen:
2. We kunnen proberen ons te herinneren hoe we geleerd hebben = recollectie
3. We kunnen ons baseren op een gevoel van bekendheid = familiariteit
4. Familiariteit is het dominante proces in herkenning.

Front 24

- Als er geen enkele cue wordt aangeboden, spreken we van

Back 24

vrije reproductie.

- Als er wat meer informatie wordt aangeboden, spreken we van gecuede reproductie.
- De allerbeste cue is de stimulus zelf, dat is wat in herkenningstaken wordt gebruikt.

1. Herkennen lijken we op twee manieren te doen:
2. We kunnen proberen ons te herinneren hoe we geleerd hebben = recollectie
3. We kunnen ons baseren op een gevoel van bekendheid = familiariteit
4. Familiariteit is het dominante proces in herkenning.

Front 25

- Als er wat meer informatie wordt aangeboden, spreken we van

Back 25

gecuede reproductie.

- De allerbeste cue is de stimulus zelf, dat is wat in herkenningstaken wordt gebruikt.

1. Herkennen lijken we op twee manieren te doen:
2. We kunnen proberen ons te herinneren hoe we geleerd hebben = recollectie
3. We kunnen ons baseren op een gevoel van bekendheid = familiariteit
4. Familiariteit is het dominante proces in herkenning.

Front 26

- De allerbeste cue is

Back 26

de stimulus zelf, dat is wat in herkenningstaken wordt gebruikt.

1. Herkennen lijken we op twee manieren te doen:
2. We kunnen proberen ons te herinneren hoe we geleerd hebben = recollectie
3. We kunnen ons baseren op een gevoel van bekendheid = familiariteit
4. Familiariteit is het dominante proces in herkenning.

Front 27

Herkennen lijken we op twee manieren te doen:

r
f

Back 27

-We kunnen proberen ons te herinneren hoe we geleerd hebben = recollectie
-We kunnen ons baseren op een gevoel van bekendheid = familiariteit

Familiariteit is het dominante proces in herkenning.

Front 28

Interferentietheorie van vergeten:

herinneringen worden met de tijd moeilijker bereikbaar doordat

Back 28

we nieuwe herinneringen vormen die erop lijken.

Die interfereren vervolgens met de oude herinnering. Herinneringen verdwijnen dus niet, ze worden onbereikbaar.

Een alternatieve theorie van vergeten is dat herinneringen verdwijnen doordat ze uit elkaar vallen of overschreven worden. Deze theorie heet de vervalhypothese.

Front 29

Een alternatieve theorie van vergeten is dat herinneringen verdwijnen doordat

Back 29

ze uit elkaar vallen of overschreven worden.

Deze theorie heet de vervalhypothese.

Front 30

Vaak is de grens tussen het episodische geheugen en het semantische geheugen niet scherp te trekken:

• Bij veel navertelde verhalen over het eigen leven is het ook maar de vraag of …..
• Ten tweede blijkt …..
• Een derde factor is dat ……..

Back 30

• Bij veel navertelde verhalen over het eigen leven is het ook maar de vraag of ze refereren aan een levendige herinnering, of kennis zijn geworden over het eigen leven.
• Ten tweede blijkt episodische en semantische factoren vaak samen te bepalen wat er herinnerd wordt en wat niet.
• Een derde factor is dat kennis voorkomt uit ervaring.

Om al deze redenen is het waarschijnlijk beter om het onderscheid episodisch-semantisch te zien als een continuüm, waarbij sterk context gebonden herinneringen als episodisch gelden, en sterk contextonafhankelijke herinneringen als semantisch.

Front 31

Het niet-declaratief langetermijngeheugen

Het niet-declaratief LTG bestaat uit in ieder geval

K

L

P

Back 31

-klassiek en operant conditioneren,

-het leren van vaardigheden, en

-priming.

Tussen die vormen van leren bestaan een aantal overeenkomsten. Zowel het conditioneren, vaardigheden leren, als priming zijn vrij inflexibel en specifiek. Conditioneren en vaardigheden leren, maar priming niet, lijken daarnaast vrij ongevoelig voor vergeten. Een belangrijke gemeenschappelijkheid is ook dat alle vormen van niet-declaratief LTG behouden lijken in het amnestische syndroom.

Front 32

Het prototype niet-declaratief geheugen bestaat uit vaardigheden, en wordt ook wel

Back 32

procedureel geheugen genoemd.

Dit zijn motorische vaardigheden zoals fietsen, maar ook perceptuele vaardigheden, zoals gevoelig zijn voor bepaalde soorten stimuli, en cognitieve vaardigheden, zoals hoofdrekenen.

Deze vaardigheden zijn meestal gevormd na lange training. Wat precies geleerd is, kan meestal niet geverbaliseerd worden.

Een voorbeeld van een neuropsychologische test die het procedurele geheugen meet is de seriële reactietijdtaak (SRTT). In deze taak zien mensen steeds een van vier cues op het scherm, en moeten op de knop drukken die bij de cue hoort.

Front 33

Een voorbeeld van een neuropsychologische test die het procedurele geheugen meet is

Back 33

de seriële reactietijdtaak (SRTT).

In deze taak zien mensen steeds een van vier cues op het scherm, en moeten op de knop drukken die bij de cue hoort.

Front 34

Klassiek conditioneren is het leren generaliseren van een automatische reactie op een ongeconditioneerde stimulus, naar een neutrale stimulus (die dan de geconditioneerde stimulus wordt).

Reacties van angst, of juist van toe neiging, lijken vaak door processen van klassiek conditioneren tot stand te komen. Hierdoor is de emotie die bij een herinnering hoort soms vrijwel onafhankelijk van de bewust, declaratieve herinnering.

Operant conditioneren, ook wel instrumenteel conditioneren genoemd, bestaat uit

Back 34

het leren dat bepaald gedrag beloond wordt, en leren dat gedrag vaker te vertonen.

Priming is de neiging te herhalen wat net gedaan is (of, in het geval van negatieve priming, het juist niet herhalen daarvan).

Front 35

Priming is de neiging

Back 35

te herhalen wat net gedaan is (of, in het geval van negatieve priming, het juist niet herhalen daarvan).

Front 36

De tijdsschaal waarop de processen van priming plaatsvinden, varieert van seconden tot uren, met uitschieters tot weken voor sommige vormen van priming.

De vormen die het vaakst gebruikt worden in onderzoek zijn:

-R

-S

Back 36

-repetitiepriming en

-semantische priming.

Repetitiepriming is het verschijnsel dat bij letterlijke herhaling van een stimulus mensen er sneller op reageren.

Semantische priming bestaat eruit dat mensen woorden of plaatjes sneller herkennen wanneer kort ervoor een begrip werd gepresenteerd dat eraan verwant is.

Front 37

Geheugenstoornissen

Geheugenklachten

Subjectieve geheugenklachten zijn de frequentste ervaren cognitieve problemen in het dagelijks leven. Niettemin is de correlatie tussen subjectieve klachten en objectief vastgestelde geheugenstoornissen verrassend laag.

Dit heeft verscheidene oorzaken:

Back 37

1. De face validity van geheugenproblemen is hoog, waardoor ze snel opgemerkt worden in het dagelijks leven.
2. Daarnaast kunnen geheugenklachten het gevolg zijn van een groot aantal onderliggende cognitieve disfuncties.
3. Ten slotte kunnen ook allerlei persoonlijkheidsfactoren, stemmingsproblemen, of een gebrek aan motivatie ten grondslag liggen aan geheugenklachten, terwijl er dan niet van een geheugenstoornis kan worden gesproken.

Omgekeerd kunnen mensen met geobjectiveerde geheugenstoornissen soms geen of weinig klachten ervaren.

Front 38

Amnesie en het amnestisch syndroom

Amnestisch syndroom is

Back 38

een zeer ernstige geheugenstoornis voor nieuw te leren informatie en kennis die al opgeslagen is in het geheugen, terwijl er een relatief behoud is van het werkgeheugen en de overige cognitieve en intellectuele mogelijkheden.

Anterograde amnesie is een stoornis in het bewust opslaan van informatie in het langetermijngeheugen, ofwel een onvermogen om nieuwe informatie te leren voor tijdsduren die het werkgeheugen overstijgen.

Retrograde amnesie is het verlies van herinneringen van voor hersenbeschadiging.

Front 39

Anterograde amnesie is

Back 39

een stoornis in het bewust opslaan van informatie in het langetermijngeheugen, ofwel een onvermogen om nieuwe informatie te leren voor tijdsduren die het werkgeheugen overstijgen.

Retrograde amnesie is het verlies van herinneringen van voor hersenbeschadiging.

Front 40

Retrograde amnesie is het verlies van herinneringen van

Back 40

voor hersenbeschadiging.

Front 41

Oorzaken van geheugenstoornissen

Diverse hersenaandoeningen kunnen een amnestisch syndroom tot gevolg hebben.

De meeste hiervan hebben een beschadiging van

Back 41

de mediale temporale en/of diëncefale structuren gemeen.

Het korsakovsyndroom is in het kader van het amnestisch syndroom bijzonder door de onderliggende pathologie, veroorzaakt door een thiaminetekort, dat naast de geheugenstoornis ook allerlei andere cognitieve en gedragskenmerken tot gevolg heeft.

De Anterograde amnesie is bij korsakovpatiënten zeer ernstig, evenals de retrograde amnesie. Die laatste vertoont een graduele component: de temporele gradiënt. Hierbij zijn vooral recentere herinneringen aangedaan en blijven de oudste herinneringen het best bewaard.

Front 42

Het korsakovsyndroom is in het kader van het amnestisch syndroom bijzonder door de onderliggende pathologie, veroorzaakt door

Back 42

een thiaminetekort, dat naast de geheugenstoornis ook allerlei andere cognitieve en gedragskenmerken tot gevolg heeft.

De Anterograde amnesie is bij korsakovpatiënten zeer ernstig, evenals de retrograde amnesie. Die laatste vertoont een graduele component: de temporele gradiënt. Hierbij zijn vooral recentere herinneringen aangedaan en blijven de oudste herinneringen het best bewaard.

Front 43

De Anterograde amnesie is bij korsakovpatiënten zeer ernstig, evenals de retrograde amnesie. Die laatste vertoont een graduele component:

Back 43

de temporele gradiënt.

Hierbij zijn vooral recentere herinneringen aangedaan en blijven de oudste herinneringen het best bewaard.

Front 44

Patiënten met het korsakovsyndroom hebben meestal

Back 44

weinig inzicht in hun stoornissen en lijken daardoor hun geheugenproblemen vaak niet op te merken.

De chronische geheugenstoornis door een herpes simplex encefalitis laat een grote overeenkomst zien met het korsakovsyndroom.
De retrograde amnesie is bij patiënten met herpes simplex encefalitis ernstiger door een geringere temporele gradiënt. Zij vertonen vaak wel meer inzicht in de aard van hun stoornis.

Front 45

De chronische geheugenstoornis door een herpes simplex encefalitis laat een grote overeenkomst zien met het korsakovsyndroom.

De retrograde amnesie is bij patiënten met herpes simplex encefalitis ernstiger door

Back 45

een geringere temporele gradiënt.

Zij vertonen vaak wel meer inzicht in de aard van hun stoornis.

Front 46

Een posttraumatische amnesie (PTA) verwijst naar

Back 46

een voorbijgaande periode waarin de patiënt gedesoriënteerd is in tijd, plaats en persoon.

De duur van deze periode is indicatief voor de ernst van het hersenletsel, cognitief herstel en de functionele outcome van de patiënt.

Een voorbijgaande amnesie is ook het centrale kenmerk van een transient global amnesie (TGA). Bij TGA is plots sprake van een amnestische periode, die enkele minuten tot uren kan duren. Ze zijn vaak verward, stellen herhaalt dezelfde vragen maar de persoonlijke identiteit blijft bewaard.

Er ligt geen traumatisch hersenletsel aan ten grondslag, maar is etiologisch divers. In een klein deel van de patiënten blijkt epilepsie onderliggend te zijn. In dat geval spreekt men van transient epileptic amnesia (TEA).

Front 47

Een voorbijgaande amnesie is ook het centrale kenmerk van een transient global amnesie (TGA). Bij TGA is plots sprake van

Back 47

een amnestische periode, die enkele minuten tot uren kan duren. Ze zijn vaak verward, stellen herhaalt dezelfde vragen maar de persoonlijke identiteit blijft bewaard.

Er ligt geen traumatisch hersenletsel aan ten grondslag, maar is etiologisch divers. In een klein deel van de patiënten blijkt epilepsie onderliggend te zijn. In dat geval spreekt men van transient epileptic amnesia (TEA).

Front 48

Specifieke stoornissen in het semantische geheugen treden met name op bij patiënten met dementie, maar ook bij herpes simplex encefalitis.

Patiënten met een semantische dementie hebben

Back 48

een progressief verlies van semantische kennis en betekenis, waardoor ze ernstige benoemingsproblemen en beperkingen in (woord)begrip vertonen.

Naast neurologische beelden kan ook een aantal psychiatrische aandoeningen tot geheugenstoornissen leiden. Het impliciete geheugen is over het algemeen relatief intact in amnestische patiënten. Bij andere neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson of Huntington, worden juist stoornissen in onderdelen van het impliciete geheugen vastgesteld.

Front 49

Naast neurologische beelden kan ook een aantal psychiatrische aandoeningen tot geheugenstoornissen leiden.

Het impliciete geheugen is over het algemeen relatief intact in amnestische patiënten. Bij andere neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson of Huntington, worden juist stoornissen in onderdelen van

Back 49

het impliciete geheugen vastgesteld.

Front 50

Psychogene amnesie

Aan een periode van plotse verwardheid en geheugenstoornis kunnen ook psychologische, ‘niet- organische’ oorzaken ten grondslag liggen.

Aan een dergelijke psychogene amnesie (fugue) gaat veelal

Back 50

een langdurige periode met een grote mate van stress en depressieve stemming vooraf.

Psychogene amnesie kan ook door een specifieke situatie ingeluid worden als die extreme emotionele arousal met zich mee brengt. De amygdala speelt een centrale rol bij de verwerking en expressie van emotionele gebeurtenissen en wordt tevens gereguleerd door de ventromediale prefrontale cortex.

Front 51

Psychogene amnesie (fugue) kan ook door een specifieke situatie ingeluid worden als die extreme emotionele arousal met zich mee brengt.

De amygdala

Back 51

speelt een centrale rol bij de verwerking en expressie van emotionele gebeurtenissen en wordt tevens gereguleerd door de ventromediale prefrontale cortex.

Front 52

Geheugen en het brein

• Werkgeheugen
• Episodisch geheugen
• Niet-declaratief langetermijngeheugen

Back 52

Werkgeheugen
Het werkgeheugen wordt traditioneel geassocieerd met de dorsolaterale prefrontale schors. Ook posterieure gebieden betrokken bij het werkgeheugen. In deze sensorische gebieden zouden dan representaties actief blijven met behulp van de prefrontale cortex.

Episodisch geheugen
Met onderzoeksdesigns bleek dat er veel hersengebieden betrokken zijn bij het geheugen: zo ongeveer het hele brein. Het opslaan van nieuwe herinneringen activeert meestal gebieden in de mediaal-temporale cortex, waarbij de precieze taak bepaalt welk deelgebied het meest geactiveerd wordt.

Niet-declaratief langetermijngeheugen
Niet-declaratief geheugen lijkt over het gehele brein verspreid. Procedureel geheugen en conditioneren worden meestal gelinkt aan de basale ganglia en het cerebellum. Een bijzondere vorm van conditioneren is dat van emotionele reactie zoals angst. Hiervoor lijken de amygdala verantwoordelijk. Priming geeft bijzonder patroon aan hersenactivatie: over het algemeen deactiveert priming het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de onderliggende processen.

Front 53

Werkgeheugen
Het werkgeheugen wordt traditioneel geassocieerd met de

Back 53

dorsolaterale prefrontale schors. Ook posterieure gebieden betrokken bij het werkgeheugen. In deze sensorische gebieden zouden dan representaties actief blijven met behulp van de prefrontale cortex.

Episodisch geheugen
Met onderzoeksdesigns bleek dat er veel hersengebieden betrokken zijn bij het geheugen: zo ongeveer het hele brein. Het opslaan van nieuwe herinneringen activeert meestal gebieden in de mediaal-temporale cortex, waarbij de precieze taak bepaalt welk deelgebied het meest geactiveerd wordt.

Niet-declaratief langetermijngeheugen
Niet-declaratief geheugen lijkt over het gehele brein verspreid. Procedureel geheugen en conditioneren worden meestal gelinkt aan de basale ganglia en het cerebellum. Een bijzondere vorm van conditioneren is dat van emotionele reactie zoals angst. Hiervoor lijken de amygdala verantwoordelijk. Priming geeft bijzonder patroon aan hersenactivatie: over het algemeen deactiveert priming het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de onderliggende processen.

Front 54

Episodisch geheugen
Met onderzoeksdesigns bleek dat er veel hersengebieden betrokken zijn bij het geheugen:

Back 54

zo ongeveer het hele brein. Het opslaan van nieuwe herinneringen activeert meestal gebieden in de mediaal-temporale cortex, waarbij de precieze taak bepaalt welk deelgebied het meest geactiveerd wordt.

Niet-declaratief langetermijngeheugen
Niet-declaratief geheugen lijkt over het gehele brein verspreid. Procedureel geheugen en conditioneren worden meestal gelinkt aan de basale ganglia en het cerebellum. Een bijzondere vorm van conditioneren is dat van emotionele reactie zoals angst. Hiervoor lijken de amygdala verantwoordelijk. Priming geeft bijzonder patroon aan hersenactivatie: over het algemeen deactiveert priming het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de onderliggende processen.

Front 55

Niet-declaratief langetermijngeheugen
Niet-declaratief geheugen lijkt over het gehele brein verspreid.

Procedureel geheugen en conditioneren worden meestal gelinkt aan

Back 55

de basale ganglia en het cerebellum.

Een bijzondere vorm van conditioneren is dat van emotionele reactie zoals angst. Hiervoor lijken de amygdala verantwoordelijk.

Priming geeft bijzonder patroon aan hersenactivatie: over het algemeen deactiveert priming het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de onderliggende processen.

Front 56

Een bijzondere vorm van conditioneren is dat van emotionele reactie zoals

Back 56

angst.

Hiervoor lijkt de amygdala verantwoordelijk.

Priming geeft bijzonder patroon aan hersenactivatie: over het algemeen deactiveert priming het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de onderliggende processen.

Front 57

Priming geeft bijzonder patroon aan hersenactivatie:

Back 57

over het algemeen deactiveert priming het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de onderliggende processen.